ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਜਿਥੇ ਆਰਟੀਫਿਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (AI) ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਨਵੀਨਤਾ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਦੇ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਲੈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਓਥੇ ਹੀ ਇਹ ਹੁਣ ਸਾਇਬਰ ਜੁਰਮੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇਕ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹਥਿਆਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। 2024 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਵਿਚ AI ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਹੋਏ ਠੱਗੀਆਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੇਬ ਤੇ ਭਾਰੀ ਚੋਟ ਮਾਰੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਨੇ 2024 ਵਿਚ AI-ਅਧਾਰਤ ਸਾਇਬਰ ਜੁਰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਲਗਭਗ ₹23,000 ਕਰੋੜ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਿਆ ਹੈ।
AI ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਨਵੇਂ ਠੱਗੀ ਦੇ ਹਮਲੇ?
ਹੁਣ ਠੱਗ ਨਕਲੀ ਈਮੇਲਾਂ, ਵਾਟਸਐਪ ਚੈਟ, ਵਾਇਸ ਕਾਲਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਲਈ AI ਟੂਲ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੂਲਾਂ ਦੀ ਖਾਸੀਅਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਕਦਮ ਅਸਲੀ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਅਸਲੀ-ਨਕਲੀ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਂਦੇ ਅਤੇ ਠੱਗੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
- ਡੀਪਫੇਕ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਕਿਸੇ ਆਪਣੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਜਾਂ ਚਿਹਰੇ ਨਾਲ ਫ਼ਰਜੀ ਵੀਡੀਓ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- AI-ਜਨਰੇਟ Voice Calls ‘ਚ ਕਿਸੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਜਾਂ ਬੋਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ‘ਚ ਮਦਦ ਮੰਗੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਬੈਂਕਿੰਗ ਠੱਗੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਜੀ ਚੈਟਬੋਟ ਰਾਹੀਂ ਪਾਸਵਰਡ ਅਤੇ OTP ਲੈ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ: ਭਰੋਸੇ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ
ਇਹ ਨਵੇਂ ਸਾਇਬਰ ਹਮਲੇ ਸਿੱਧਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭਰੋਸੇ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਾਂ ਜਾਂ ਪੁੱਤ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ‘ਚ ਕਾਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮਦਦ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਸੋਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਕਿ ਇਹ ਝੂਠ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ:
“ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ IT ਮਾਹਿਰ ਹੀ ਸਾਇਬਰ ਅਟੈਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਹੁਣ AI ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵੀ ਔਸਤ ਠੱਗ ਇਹ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।”
ਕੌਣ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ ਨਿਸ਼ਾਨਾ?
2024 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ:
- ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਟੈਕਨੀਕਲ ਯੂਜ਼ਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਠੱਗੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣੇ ਹਨ।
- ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ HR ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੀ ਨਕਲੀ ਮੀਲਾਂ ਤੇ ਫੋਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੁੱਟੇ ਗਏ ਹਨ।
- ਸਟਾਰਟਅਪਸ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਿਜ਼ਨਸ ਕਰਤਿਆਂ ਨੂੰ ਨਕਲੀ ਕਲਾਇੰਟਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ‘ਚ ਠੱਗਿਆ ਗਿਆ।
23 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ?
ਇਹ ਅੰਕੜਾ Cert-In (Computer Emergency Response Team) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਲਗਭਗ 4,000 AI-ਅਧਾਰਤ ਸਾਇਬਰ ਹਮਲੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਠੱਗੀ ਦੇ ਹਰ ਕੇਸ ‘ਚ ₹15 ਲੱਖ ਤੋਂ ₹3 ਕਰੋੜ ਤੱਕ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ।
ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਜਵਾਬ
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ ਹੈ:
- “Cyber Suraksha Abhiyan” ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
- AI-ਅਧਾਰਤ ਫ਼ਰੌਡ ਡਿਟੈਕਸ਼ਨ ਟੂਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
- ਨਵੇਂ ਸਾਇਬਰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨੀ
ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਲ ਜਾਂ ਵੀਡੀਓ, ਚਾਹੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਕਿਸੇ ਆਪਣੇ ਦੀ ਲੱਗੇ — ਉਸਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ। ਬਿਨਾਂ ਪੱਕੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਪੈਸੇ ਨਾ ਭੇਜੋ।
“AI ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਹੀਂ, ਇੱਕ ਤਲਵਾਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ – ਜਿਸਨੂੰ ਵਰਤਣਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ, ਇਹ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਹੈ।”
