ਜਦੋਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਗੰਭੀਰ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਥਕਾਵਟ, ਵਾਲ ਝੜਨਾ, ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਹੁੰ, ਖੁਸ਼ਕ ਚਮੜੀ, ਖਾਰਸ਼ ਵਾਲੀ ਚਮੜੀ ਆਦਿ। ਜਾਣੋ ਇਹ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ।
ਸਰੀਰ ਲਈ ਪ੍ਰੋਟੀਨ: ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਸਰੀਰ ਲਈ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਹੈ ਜੋ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ, ਮੁਰੰਮਤ ਅਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ, ਚਮੜੀ, ਵਾਲਾਂ, ਨਹੁੰਆਂ, ਹਾਰਮੋਨਸ, ਐਨਜ਼ਾਈਮਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਦਾ “ਬਿਲਡਿੰਗ ਬਲਾਕ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਵੇਂ ਸੈੱਲ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਢੁਕਵੇਂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਸਰੀਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋਣਾ ਆਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਭਾਰ ਘਟਣਾ ਅਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਠੀਕ ਹੋਣਾ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਕਮੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦੇ ਕਈ ਲੱਛਣ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ?
ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀ
ਦਿੱਲੀ ਐਮਸੀਡੀ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਡਾਕਟਰ ਡਾ. ਅਜੈ ਕੁਮਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲੱਛਣ ਲਗਾਤਾਰ ਥਕਾਵਟ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਦੀ ਕਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਲਕਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਥਕਾਵਟ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਲਈ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਕਮੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸੁਸਤ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਵਾਲ ਝੜਨਾ ਅਤੇ ਨਹੁੰ ਟੁੱਟਣਾ ਜਦੋਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲਾਂ ਅਤੇ ਨਹੁੰਆਂ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਾਲ ਪਤਲੇ, ਸੁੱਕੇ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਡਿੱਗਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਨਹੁੰਆਂ ਦਾ ਫਟਣਾ, ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਟੁੱਟਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬੇਜਾਨ ਹੋਣਾ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਹਨ।
ਚਮੜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਚਮੜੀ ਖੁਸ਼ਕ, ਖਾਰਸ਼ ਅਤੇ ਬੇਜਾਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧੱਫੜ ਜਾਂ ਐਲਰਜੀ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕਮਜ਼ੋਰ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਭਾਵ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਜ਼ੁਕਾਮ, ਖੰਘ, ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਖਰਾਸ਼, ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਬੁਖਾਰ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸੱਟ ਜਾਂ ਕੱਟ ਵੀ ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹੋਰ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਧਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸਰੀਰ ਪਤਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਕਿਵੇਂ ਪੂਰਾ ਕਰੀਏ?
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀਆਂ ਲਈ, ਦਾਲਾਂ, ਛੋਲੇ, ਮੂੰਗਫਲੀ, ਸੋਇਆ, ਟੋਫੂ, ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਪਨੀਰ ਚੰਗੇ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਇਸਨੂੰ ਅੰਡੇ, ਚਿਕਨ, ਮੱਛੀ ਆਦਿ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਜੇਕਰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਸਪਲੀਮੈਂਟ ਲਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਡਾਕਟਰੀ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
