ਈਰਾਨ-ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਯੁੱਧ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ‘ਤੇ ਬਹਿਸ ਛੇੜ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪਰ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਭੰਡਾਰ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼, ਨਾ ਤਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂ?
ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਿੰਤਤ ਹਨ – ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੱਚਾ ਮਾਲ, ਯੂਰੇਨੀਅਮ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਈਰਾਨ-ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਟਕਰਾਅ ਇਸਦੀ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। 12 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਈਰਾਨ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ, ਨਾ ਸਿਰਫ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੱਚ ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਜਾਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਕੋਲ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਹੈ, ਉਹੀ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਉਹ ਧਾਤ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਹ ਬਟਨ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕੁਝ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਜ਼ਰਾ ਸੋਚੋ, ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਕੋਲ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੀ ਉਹ ਖੁਦ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ? ਪਰ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮਾਮਲਾ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹੈ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਮ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਹੈ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਕੋਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਹੈ, ਪਰ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪਾਵਰ ਪਲਾਂਟ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਹੈ। ਇਹ ਉਹੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਵੇਚਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਖੁਦ ਨਾ ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਹਥਿਆਰ। ਕਿਉਂ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ
ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਭੰਡਾਰ
ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਕੋਲ 1.68 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦਾ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ। ਫਿਰ ਵੀ ਉੱਥੇ ਨਾ ਤਾਂ ਇੱਕ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਪਲਾਂਟ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਇਸ ਕੀਮਤੀ ਧਾਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖੁਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਦਾ 17% ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਇਹ ਇਸਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚਦਾ ਹੈ।
ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ?
ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਥਾਵਾਂ – ਓਲੰਪਿਕ ਡੈਮ, ਹਨੀਮੂਨ ਅਤੇ ਬੇਵਰਲੀ-ਫੋਰ ਮਾਈਲ ਤੋਂ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਸਿਰਫ ਓਲੰਪਿਕ ਡੈਮ ਅਤੇ ਫੋਰ ਮਾਈਲ ਇਸ ਸਮੇਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਜਾਂ ਤਾਂ ਬੰਦ ਹਨ ਜਾਂ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਹਨ। 2022 ਵਿੱਚ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਨੇ 4,553 ਟਨ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ 8% ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਤਪਾਦਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ।
ਤਾਂ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣੂ-ਵਿਰੋਧੀ ਅੰਦੋਲਨ ਹੈ। 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ, ਆਮ ਲੋਕ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁੰਨ ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੋਲੇ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। 1972 ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੀਖਣ ਅਤੇ ਫਿਰ 1976-77 ਵਿੱਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਆਪਣੇ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਮਾਈਨਿੰਗ ‘ਤੇ ਹੰਗਾਮਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮੂਵਮੈਂਟ ਅਗੇਂਸਟ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਮਾਈਨਿੰਗ ਅਤੇ ਕੈਂਪੇਨ ਅਗੇਂਸਟ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਐਨਰਜੀ ਵਰਗੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਬਦਲੀਆਂ, ਨੀਤੀਆਂ ਬਦਲੀਆਂ, ਪਰ ਜਨਤਾ ਦੀ ਸੋਚ ਉਹੀ ਰਹੀ ਕਿ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੁਨੀਆ?
ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਕੋਲ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ, ਰੂਸ, ਚੀਨ, ਫਰਾਂਸ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ, ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ? ਇਹ ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਕੋਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਹੈ।
